Căng cơ bắp chân: Nguyên nhân, triệu chứng và cách hồi phục đúng cách

Căng cơ bắp chân là tình trạng các sợi cơ bị kéo giãn hoặc rách do vận động quá mức, khởi động không kỹ hoặc thay đổi cường độ tập luyện đột ngột. Chấn thương này có thể gây đau, sưng và hạn chế di chuyển. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách chăm sóc đúng sẽ giúp phục hồi nhanh và ngăn tái chấn thương.

Căng cơ bắp chân là gì?

Căng cơ bắp chân (calf muscle strain) là tình trạng các sợi cơ ở vùng bắp chân. Đặc biệt là cơ sinh đôi (gastrocnemius) và cơ dép (soleus), bị kéo giãn hoặc rách khi chịu lực đột ngột vượt quá khả năng co giãn.

Tình trạng này thường xuất hiện khi chạy nước rút, bật nhảy, leo cầu thang hoặc đứng tấn lâu. Người bị căng cơ thường cảm thấy đau nhói như “bị đá vào chân”, sau đó đau tăng dần khi cử động hoặc đi lại.

Căng cơ bắp chân có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người trung niên, vận động viên hoặc những người ít tập luyện thể dục thường xuyên.

Nguyên nhân gây căng cơ bắp chân

Có nhiều nguyên nhân khiến cơ bắp chân bị kéo căng quá mức. Một số yếu tố phổ biến gồm:

Khởi động không kỹ trước khi vận động

Các bài tập khởi động giúp tăng lưu thông máu, làm cơ và dây chằng linh hoạt hơn. Nếu bỏ qua bước này, cơ bị “lạnh”, dễ bị rách sợi cơ khi đột ngột chịu lực.

Tập luyện quá sức hoặc sai tư thế

Việc tăng cường độ tập luyện quá nhanh, chạy đường dài hoặc nhảy liên tục có thể làm cơ mỏi và mất kiểm soát, dẫn đến căng cơ.

Thiếu nước và chất điện giải

Cơ bắp cần đủ nước và khoáng chất như natri, kali, magie để co giãn hiệu quả. Khi mất cân bằng điện giải, cơ dễ co cứng và tổn thương.

Lão hóa và ít vận động

Theo tuổi tác, cơ bắp mất tính đàn hồi và khối lượng, khiến khả năng chịu lực giảm. Người ít vận động, ngồi nhiều cũng dễ gặp tình trạng này.

Triệu chứng của căng cơ bắp chân

Các biểu hiện của căng cơ bắp chân thường xuất hiện ngay sau khi chấn thương, mức độ nặng nhẹ tùy thuộc tổn thương cơ:

• Đau nhói hoặc rát ở vùng bắp chân, đặc biệt khi co hoặc duỗi chân.
• Sưng nhẹ hoặc bầm tím xuất hiện sau vài giờ.
• Cảm giác căng cứng, khó đứng bằng mũi chân hoặc đi khập khiễng.
• Mất sức mạnh cơ: khó nâng chân hoặc không thể đứng kiễng được.
• Khi sờ vào vùng tổn thương có thể thấy chỗ lõm hoặc “cục cơ” do sợi cơ bị co rút.

Nếu triệu chứng nặng, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và loại trừ khả năng đứt cơ hoàn toàn.

Phân loại mức độ căng cơ bắp chân

Căng cơ được chia thành 3 cấp độ:

• Độ I: Tổn thương nhẹ, chỉ vài sợi cơ bị giãn, đau nhẹ khi vận động.
• Độ II: Rách một phần cơ, đau rõ, sưng nhẹ, hạn chế cử động.
• Độ III: Rách hoàn toàn cơ hoặc gân, đau dữ dội, bầm tím lan rộng, không thể di chuyển.

Xác định đúng cấp độ giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và rút ngắn thời gian hồi phục.

Chẩn đoán căng cơ bắp chân

Bác sĩ thường thăm khám vùng bị đau, quan sát mức sưng, bầm và khả năng co duỗi. Một số xét nghiệm có thể được chỉ định gồm:

• Siêu âm cơ: Phát hiện rách nhỏ, tụ máu trong cơ.
• MRI: Đánh giá chính xác mức độ rách hoặc tổn thương sâu.

Dựa trên kết quả, bác sĩ sẽ hướng dẫn kế hoạch điều trị và phục hồi phù hợp với từng trường hợp.

Cách điều trị căng cơ bắp chân

Sau khi xác định mức độ tổn thương, việc lựa chọn cách điều trị căng cơ bắp chân cần được thực hiện đúng giai đoạn để giúp giảm đau, hạn chế sưng viêm và phục hồi khả năng vận động. Dưới đây là các bước điều trị thường được khuyến nghị để cơ nhanh chóng trở lại trạng thái khỏe mạnh và dẻo dai.

Giai đoạn đầu: Giảm đau và sưng

Trong 2 - 3 ngày đầu, nguyên tắc R.I.C.E (Rest - Ice - Compression - Elevation) được áp dụng:

• Nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh.
• Chườm lạnh 15 - 20 phút mỗi 2 - 3 giờ.
• Băng ép nhẹ để giảm sưng.
• Kê cao chân khi nằm nghỉ.

Giai đoạn phục hồi vận động

Sau khi cơn đau giảm, có thể bắt đầu:

• Tập giãn cơ nhẹ (stretching) để phục hồi độ đàn hồi.
• Bài tập tăng cường cơ bắp chân (heel raise, standing calf stretch).
• Massage hoặc vật lý trị liệu giúp lưu thông máu, giảm co rút.

Điều trị y tế (khi cần thiết)

Với trường hợp nặng hoặc không cải thiện, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc giảm đau, chống viêm theo hướng dẫn y tế.
• Tiêm hoặc phẫu thuật trong trường hợp đứt cơ hoàn toàn (hiếm gặp).

Điều quan trọng là không nên tự ý dùng thuốc hoặc chích tiêm khi chưa có chỉ định.

Thời gian hồi phục căng cơ bắp chân

Thời gian hồi phục sau khi bị căng cơ bắp chân không giống nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào mức độ tổn thương và cách chăm sóc. Dưới đây là thời gian hồi phục trung bình cho từng trường hợp để bạn dễ hình dung và theo dõi tiến trình phục hồi.

• Độ I: Vài ngày tới khoảng 1 - 3 tuần.
• Độ II: 4 - 8 tuần, cần kết hợp vật lý trị liệu.
• Độ III: Có thể mất 3 - 6 tháng, đôi khi cần phẫu thuật và tập phục hồi lâu dài.

Trong thời gian này, người bệnh nên duy trì các bài tập nhẹ, tránh vận động mạnh sớm để không làm tái tổn thương cơ.

Cách phòng ngừa căng cơ bắp chân

Một số biện pháp giúp giảm nguy cơ bị căng cơ:

• Khởi động kỹ trước khi tập thể dục hoặc chơi thể thao.
• Tăng cường độ tập luyện dần dần, tránh tăng quá nhanh.
• Duy trì độ linh hoạt và sức mạnh cơ chân bằng các bài tập giãn cơ thường xuyên.
• Uống đủ nước, bổ sung chất điện giải khi vận động kéo dài.
• Mang giày phù hợp, có đệm và hỗ trợ gót chân tốt.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên cơ bắp chân.

Phòng ngừa không chỉ giúp hạn chế chấn thương mà còn tăng hiệu quả vận động và phục hồi sau tập luyện.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến cơ sở y tế nếu:

• Cơn đau dữ dội, không thể đứng hoặc đi lại.
• Sưng, bầm lan rộng xuống mắt cá hoặc bàn chân.
• Sau vài ngày nghỉ ngơi nhưng vẫn không cải thiện.
• Có cảm giác tê, nóng hoặc co thắt liên tục.

Việc khám sớm giúp xác định chính xác nguyên nhân, tránh biến chứng như đứt cơ hoặc hình thành mô sẹo làm giảm sức mạnh cơ.

Căng cơ bắp chân là tình trạng khá phổ biến nhưng hoàn toàn có thể hồi phục tốt nếu được phát hiện và chăm sóc đúng cách. Nghỉ ngơi, chườm lạnh, tập phục hồi và chú ý phòng ngừa là những bước quan trọng giúp đôi chân khỏe mạnh, linh hoạt hơn mỗi ngày.