Bệnh lao ruột: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Tìm hiểu chung bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột là một dạng nhiễm trùng đường tiêu hóa đặc hiệu do trực khuẩn lao ( Mycobacterium tuberculosis ) gây ra. Đây là một bệnh lý nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, viêm phúc mạc, và xuất huyết tiêu hóa. Lao ruột không phải là một bệnh hiếm gặp, chiếm từ 1% đến 3% tổng số ca lao trên toàn thế giới. Trong các trường hợp lao nói chung, lao ngoài phổi chiếm khoảng 12%, và lao đường tiêu hóa chiếm từ 11% đến 16% trong số đó. Đáng chú ý, có từ 6% đến 38% bệnh nhân bị lao trong ổ bụng đồng thời cũng mắc lao phổi. Vùng hồi tràng là vị trí thường bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi bệnh lao ruột.

Mặc dù có một số nghiên cứu báo cáo về tỷ lệ mắc bệnh lao ruột ở phụ nữ, nhưng nhiều nghiên cứu khác cho thấy xu hướng giới tính bình đẳng. Điều thú vị là các nghiên cứu về lao ngoài phổi cho thấy sự ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa và dân tộc trong các cộng đồng khác nhau. Có một số nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh nhân trung niên thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, trong khi các nghiên cứu khác lại cho thấy nhóm tuổi trẻ hơn (dưới 25 tuổi) có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn. Một số nghiên cứu khác lại cho thấy sự phân bố tuổi tác đồng đều, có thể là do tỷ lệ mắc bệnh tương đồng cao giữa các nhóm tuổi, dẫn đến tình trạng miễn dịch nói chung bị suy giảm.

Bệnh lao ruột thường gặp ở những người có tình trạng kinh tế xã hội thấp. Nó cũng thường thấy ở những người nhiễm vi rút suy giảm miễn dịch ở người (HIV) và hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS). Đồng nhiễm lao là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở bệnh nhân HIV/AIDS.

Triệu chứng bệnh lao ruột

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột có nhiều triệu chứng đa dạng, có thể khác nhau tùy theo từng giai đoạn và thể bệnh. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sẽ giúp chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời, tránh được những biến chứng nguy hiểm.

Các triệu chứng của bệnh lao ruột có thể được chia thành các biểu hiện toàn thân và các triệu chứng đặc trưng liên quan đến đường tiêu hóa:

Toàn thân:

• Chán ăn và giảm cân: Người bệnh thường cảm thấy chán ăn, ăn không ngon miệng, dẫn đến sụt cân không rõ nguyên nhân.

• Sốt về chiều: Sốt nhẹ hoặc sốt cao vào buổi chiều, kèm theo các triệu chứng mệt mỏi.

• Ra mồ hôi trộm: Đổ mồ hôi nhiều vào ban đêm, ngay cả khi thời tiết không nóng.

• Buồn nôn và ói mửa: Cảm giác buồn nôn và nôn mửa có thể xảy ra thường xuyên.

• Xanh xao và thiếu máu: Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt do thiếu máu.

Triệu chứng tiêu hóa:

• Tiêu chảy: Tiêu chảy thường xuyên, ngày 2-3 lần hoặc nhiều hơn, phân lỏng hoặc sền sệt, có mùi hôi thối. Tiêu chảy có thể kéo dài hoặc xen kẽ với táo bón.

• Đau bụng: Đau bụng âm ỉ, không có vị trí cố định, thường kèm theo sôi bụng.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ở giai đoạn đầu, một số bệnh nhân có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào của bệnh lao ruột.

Các thể bệnh lao ruột nặng hơn: Khi bệnh tiến triển nặng hơn, có thể xuất hiện các thể bệnh sau:

Thể loét tiểu tràng, đại tràng:

• Bụng hơi to, có nhiều hơi, nhưng sờ bụng không thấy gì đặc biệt.

• Đau bụng nhiều, sốt cao, tình trạng tiêu chảy phân lỏng kéo dài.

• Phân lỏng, màu vàng, có mùi hôi thối, có thể chứa mủ, nhầy hoặc máu.

• Cơ thể suy kiệt nhanh, xanh xao, mệt mỏi, không có cảm giác thèm ăn.

Thể to - hồi manh tràng:

• Tiêu chảy và táo bón xuất hiện xen kẽ nhau.

• Phân có thể kèm theo máu, mủ hoặc chất nhầy.

• Nôn mửa và đau bụng.

• Khám hố chậu thấy u mềm, ấn đau và ít di động.

Thể hẹp ruột:

• Đau bụng nhiều hơn sau khi ăn.

• Ổ bụng xuất hiện các u cục nổi lên và có dấu hiệu rắn bò.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách:

Tắc ruột: Đây là biến chứng phổ biến nhất, chiếm từ 20% đến trên 40% các trường hợp lao ruột. Ở Ấn Độ, nơi tỷ lệ bệnh nhân mắc lao cao, tắc ruột do lao chiếm tới 20% tắc ruột nói chung.

Viêm phúc mạc: Viêm phúc mạc có thể xảy ra sau quá trình đau âm ỉ kéo dài hoặc có thể biểu hiện cấp tính, dễ nhầm lẫn với viêm phúc mạc do viêm ruột thừa hoặc thủng dạ dày. Viêm phúc mạc xảy ra do thủng ruột hoặc hoại tử hạch mạc treo. Viêm phúc mạc chiếm khoảng 20% các trường hợp lao ruột, và ở Ấn Độ, viêm phúc mạc do lao chiếm 9% các loại viêm phúc mạc.

Xuất huyết tiêu hóa: Bệnh có thể gây xuất huyết tiêu hóa trên và dưới.

Rò: Các biểu hiện rò có thể dưới 3 dạng:

• Rò ra ngoài: Mủ, dịch tiêu hóa rò ra ngoài ở các vị trí như thành bụng, lưng.

• Rò vào tạng lân cận: Rò vào bàng quang, âm đạo.

• Rò vào đường tiêu hóa: Rò đại tràng - tá tràng.

Suy dinh dưỡng: Suy dinh dưỡng, kém hấp thu, sụt cân, thiếu các vitamin và khoáng chất cần thiết do ruột giảm nhu động và quá trình loét tiến triển làm giảm chức năng hấp thu của ruột.

Bệnh viêm đa dây thần kinh: Viêm đa dây thần kinh có thể xảy ra do viêm mãn tính.

Nhiễm trùng lao đa kháng thuốc: Cũng như các dạng bệnh lao khác, bệnh lao ruột có nguy cơ xuất hiện nhiễm trùng lao đa kháng thuốc, với một nghiên cứu ở Đài Loan báo cáo tỷ lệ mắc lao đa kháng thuốc là 13% ở bệnh nhân lao ruột.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe. Mỗi người có một cơ địa khác nhau, nên việc tham khảo ý kiến bác sĩ để có phương án điều trị thích hợp là rất quan trọng.

Nguyên nhân gây bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột do vi khuẩn Mycobacterium gây ra. Sự lây nhiễm bệnh lao ruột có thể xảy ra theo các cách sau:

• Nuốt phải đờm: Bệnh nhân mắc bệnh lao phổi hoạt động do Mycobacterium tuberculosis nuốt phải đờm chứa vi khuẩn.

• Lây lan qua đường bạch huyết: Vi khuẩn lao có thể lây lan qua các hạch bạch huyết bị nhiễm trùng.

• Sữa nhiễm khuẩn: Nuốt phải các sản phẩm sữa bị nhiễm Mycobacterium bovis, đặc biệt là khi tiêu thụ sữa tươi chưa qua tiệt trùng.

Nguy cơ mắc bệnh lao ruột

Những ai có nguy cơ mắc phải bệnh lao ruột?

Bệnh lao ruột có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Người có tình trạng kinh tế xã hội thấp: Những người sống trong điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu thốn về vệ sinh và dinh dưỡng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Người nhiễm HIV/AIDS: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do nhiễm HIV/AIDS có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh nhiễm trùng, trong đó có lao ruột.

• Người mắc lao phổi: Vi khuẩn lao có thể lây lan từ phổi sang các cơ quan khác, bao gồm ruột, do đó những người mắc lao phổi có nguy cơ mắc lao ruột cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh lao ruột

Ngoài các đối tượng nguy cơ trên, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao ruột:

• Tiếp xúc với người mắc lao phổi: Những người tiếp xúc gần với người mắc lao phổi có nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn lao cao hơn, từ đó có thể dẫn đến lao ruột.

• Sử dụng các sản phẩm sữa chưa tiệt trùng: Việc tiêu thụ sữa tươi hoặc các sản phẩm sữa chưa được tiệt trùng có thể gây nhiễm vi khuẩn Mycobacterium bovis, một trong những nguyên nhân gây lao ruột.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh lao ruột

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh lao ruột

Việc chẩn đoán lao ruột thường gặp khó khăn do triệu chứng bệnh không đặc hiệu và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Các phương pháp chẩn đoán có thể bao gồm:

• Lâm sàng: Dựa vào các triệu chứng lâm sàng như sốt, chán ăn, giảm cân, tiêu chảy, đau bụng.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, thiếu máu.

• Xét nghiệm phân: Xét nghiệm phân có thể giúp tìm kiếm vi khuẩn lao trong phân.

• Nội soi: Nội soi đại tràng hoặc nội soi ruột non có thể giúp quan sát trực tiếp các tổn thương trong ruột, sinh thiết để xét nghiệm mô bệnh học.

• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang, CT scan hoặc MRI ổ bụng có thể giúp phát hiện các bất thường trong ruột và các cơ quan lân cận.

• Xét nghiệm PCR: Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) có thể giúp phát hiện vi khuẩn lao trong mẫu bệnh phẩm một cách nhanh chóng và chính xác.

Phương pháp điều trị bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột thường được điều trị bằng phác đồ thuốc chống lao tiêu chuẩn. Thời gian điều trị thường kéo dài từ 6 đến 9 tháng. Việc điều trị cần kiên trì và tuân thủ đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo vi khuẩn lao được loại bỏ hoàn toàn và tránh tình trạng kháng thuốc.

Các loại thuốc kháng lao thường được sử dụng bao gồm:

• Isoniazid;

• Rifampicin;

• Pyrazinamide;

• Ethambutol.

Trong quá trình điều trị, người bệnh cần được theo dõi sức khỏe thường xuyên để đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các tác dụng phụ của thuốc.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh lao ruột

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp hạn chế diễn tiến của bệnh lao ruột

Chế độ sinh hoạt:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Tránh làm việc quá sức, đảm bảo ngủ đủ giấc.

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Vận động nhẹ nhàng giúp tăng cường sức khỏe, cải thiện tinh thần và giảm căng thẳng.

• Tránh căng thẳng: Giữ tinh thần thoải mái, tránh lo âu, căng thẳng kéo dài.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn uống lành mạnh: Ăn các loại thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất.

• Tránh thức ăn gây kích ứng: Tránh các thức ăn cay, chua, hoặc thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ.

• Uống đủ nước: Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể, đặc biệt là khi bị tiêu chảy.

Phương pháp phòng ngừa bệnh lao ruột

Bệnh lao ruột có thể được phòng ngừa bằng cách giảm nguy cơ nhiễm vi khuẩn lao:

• Phòng tránh tiếp xúc với người mắc lao phổi: Tránh tiếp xúc gần với người mắc lao phổi, đặc biệt là trong môi trường kín.

• Tuân thủ các biện pháp vệ sinh: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, ăn uống sạch sẽ, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

• Điều trị sớm cho người bệnh lao phổi: Điều trị sớm cho người mắc lao phổi giúp ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn lao và giảm nguy cơ mắc lao ruột.

• Tiêm vắc xin BCG: Vắc xin BCG có thể giúp phòng ngừa bệnh lao, đặc biệt là ở trẻ em.

• Sử dụng thuốc dự phòng: Nếu có yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc dự phòng cho những người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao.

Lưu ý: Bệnh lao ruột không lây trực tiếp từ người sang người như lao phổi, nhưng có thể là một phần của bệnh lao toàn thân nếu vi khuẩn lao lan từ phổi sang các cơ quan khác.

Để chủ động phòng ngừa bệnh lao, đặc biệt là ở trẻ em, việc tiêm vắc xin BCG là rất quan trọng. Trung tâm tiêm chủng Long Châu cung cấp dịch vụ tiêm vắc xin BCG an toàn và hiệu quả, với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm và cơ sở vật chất hiện đại. Hãy liên hệ ngay với Trung tâm tiêm chủng Long Châu qua hotline 1800 6928 (Nhánh 2) hoặc đến trực tiếp tại các cơ sở trên toàn quốc để được tư vấn và đặt lịch tiêm chủng nhanh nhất. Hãy bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình bằng cách phòng ngừa bệnh lao ngay hôm nay!